ZMNIEJSZENIE RYZYKA KONTUZJI U MŁODYCH SPORTOWCÓW

Czynniki ryzyka kontuzji

W literaturze dostępnych jest niewiele badań dotyczących czynników ryzyka urazów u młodych sportowców. Większość badań koncentruje się na osobach dorosłych. Ze względu na wymagania fizyczne związane ze sportem młodzieżowym, istnieje wyraźna potrzeba zidentyfikowania czynników ryzyka urazów związanych z wiekiem i płcią. Istotna jest również liczba dzieci i młodzieży, które w nim uczestniczą. Ryzyko kontuzji jest wieloczynnikowe, w związku z czym należy zbadać szereg obszarów, aby w pełni wyjaśnić profil ryzyka sportowca. Chociaż wszystkie aspekty wymagają uwagi, największy nacisk należy położyć na czynniki modyfikowalne. Wskazuje na to kodowanie sygnalizacji świetlnej na rysunku poniżej:

Poprzednia kontuzja

Wcześniejszy uraz jest powszechnie zgłaszany jako główny czynnik ryzyka wystąpienia urazu w przyszłości. Literatura wskazuje, że po pierwotnym urazie, prawdopodobieństwo ponownego urazu wzrasta od dwóch do pięciu razy. Ryzyko rośnie wykładniczo wraz z liczbą odniesionych urazów.

Mechanizmy związane z nawrotami urazów nie są do końca poznane. Hamowanie nerwowo-mięśniowe jest jednym z prawdopodobnych wyjaśnień, ponieważ może to prowadzić do zmiany propriocepcji i strategii ruchowych. Przykładowo, badania wykazały znaczne zmniejszenie aktywacji mięśni po urazach więzadła krzyżowego przedniego, ścięgna podkolanowego i stawu skokowego. Trenerzy przygotowania motorycznego oraz fizjoterapeuci powinni być świadomi potencjalnych zmian w rekrutacji nerwowo-mięśniowej i wynikających z nich wzorców ruchowych po urazie. Celem jest zminimalizowanie ryzyka nawrotu pierwotnego miejsca urazu lub innych lokalizacji anatomicznych w wyniku kompensacyjnych strategii kontroli motorycznej. Zaleca się monitorowanie częstości występowania urazów. Jeżeli informacje te nie są dostępne, należy uzyskać szczegółową historię urazów. Pomoże to w identyfikacji istniejących deficytów, które można zniwelować poprzez odpowiednią regenerację i edukację ruchową.

Szybki wzrost

Ryzyko urazów związanych ze sportem jest zwiększone na różnych etapach wzrostu i dojrzewania. W wyniku szybkiego wzrostu długości kończyn, młodzi sportowcy mogą doświadczać przejściowych spadków zdolności motorycznych, powszechnie określanych jako okres „młodzieńczej niezręczności”. Nastolatki mogą doświadczać zaburzeń kontroli motorycznej z powodu nieproporcjonalnego wzrostu tkanki kostnej i mięśniowej oraz zmian w funkcjonowaniu nerwowo-mięśniowym. Ćwiczenia siłowe odgrywają tutaj ważną rolę, ponieważ nabyte umiejętności i wzorce ruchowe mogą wymagać ponownego doskonalenia w tym okresie. Wraz z wiekiem dziecka, występuje coraz większa częstotliwość treningów oraz zawodów. Wiąże się to z wysokim poziomem powtarzalnych obciążeń, które mogą zwiększać ryzyko kontuzji.

Ostatnie dane wskazują, na znaczenie tempa zmian czynników antropometrycznych. U elitarnej grupy młodych sportowców płci męskiej w piłce nożnej wykazano: zwiększenie wzrostu o ~7,2 cm/rok oraz zwiększenie wskaźnika masy ciała (BMI) o ~3,6 kg/m2 rocznie. Zmiany te były istotnymi predyktorami urazów.

Wcześniejsze badania przeprowadzone na młodych piłkarkach również wykazały, że BMI jest jedynym czynnikiem związanym z występowaniem nowego urazu kończyny dolnej. Prawdopodobnym wyjaśnieniem jest to, że ciężsi sportowcy będą doświadczać większych sił podczas lądowania, które muszą zostać wchłonięte przez struktury tkanki miękkiej. Badania sugerują planowanie oraz monitorowanie odpowiednich obciążeń treningowych. Dodatkowo istotne jest okresowe śledzenie tempa wzrostu. Wszystko to ma na celu zidentyfikowanie młodych sportowców, którzy mogą być bardziej narażeni na kontuzje w tych wrażliwych okresach.

Zmęczenie

Zwiększone zmęczenie po ostrym wysiłku fizycznym zwiększa znane markery ryzyka urazu, co może następnie wpływać na dynamiczną stabilizację stawu. Chociaż niekoniecznie potwierdza to mechanizm urazów związanych ze zmęczeniem, istnieją pewne dowody u młodych sportowców, wskazujące na zwiększoną częstość występowania urazów w późniejszym etapie. Dostępne dowody sugerują, że u młodzieży, wywołane zmęczeniem zmiany nerwowo-mięśniowe prowadzą do ogólnego zmniejszenia dynamicznej stabilizacji podczas kontaktu z podłożem; jednak wytwarzanie siły jest również zmniejszone, co może tłumić późniejsze obciążenie struktur tkanki miękkiej.Prawdopodobne są również różne odpowiedzi w zależności od wieku, wzrostu i dojrzewania. Uzasadnione są dalsze badania, aby dokładniej wyjaśnić, czy zmęczenie jest czynnikiem przyczyniającym się do urazów kończyn dolnych u młodych sportowców.

Rozsądną strategią dla trenerów oraz fizjoterapeutów może być zbadanie zindywidualizowanych reakcji na zmęczenie. Następnie można rozważyć wdrożenie ukierunkowanych interwencji, w celu zwiększenia zdolności nerwowo-mięśniowych. Zarówno w stanie świeżości, jak i zmęczenia. W szczególności poprawa sprawności fizjologicznej młodych sportowców zwiększy „odporność na zmęczenie” i pozwoli uniknąć gwałtownego spadku kontroli ruchu.

Oprócz ostrych skutków zmęczenia należy również wziąć pod uwagę przewlekłe reakcje organizmu. Badania wykazały, że chociaż produkcja momentu obrotowego została przywrócona blisko wartości wyjściowej (96 godzin po intensywnym, ekscentrycznym protokole treningowym), opóźnienie elektromechaniczne pozostało osłabione. Jest to również widoczne w młodzieżowym rugby, gdzie odnotowuje się spadek wydajności skoków i dobrego samopoczucia w okresie przed meczem i po nim. Wykazano znaczące spadki w stosunku do wyników wyjściowych podczas 7-tygodniowego okresu zawodów. Wysokość wyskoku i wskaźnik siły reaktywnej, wskazują na obecność nagromadzonego zmęczenia. Ma to implikacje dla monitorowania gotowości nerwowo-mięśniowej do ponownego wysiłku po okresach bardzo męczących ćwiczeń. Zalicza się tu dużą liczbę ekscentrycznych czynności mięśni, takich jak powtarzające się hamowania i zmiany kierunku.

Wczesna specjalizacja sportowa i objętość treningowa

Istnieje znaczne ryzyko kontuzji, gdy młodzi sportowcy uczestniczą w programach wczesnej specjalizacji sportowej. Duże zmęczenie młodych sportowców może stać się powodem wypalenia. Uznaje się, że do osiągnięcia sukcesu sportowego wymagana jest przemyślana gra i sformalizowany trening sportowy. Jednakże ochrona samopoczucia młodych sportowców ma fundamentalne znaczenie dla roli wszystkich trenerów sportowych oraz trenerów przygotowania motorycznego. Oprócz regularnej ekspozycji na szeroką gamę bodźców ruchowych z różnych dyscyplin sportowych i zadań sportowych, należy zachęcać do progresji i zarządzania obciążeniami treningowymi.  Efektem będzie poprawa długoterminowego rozwoju atletycznego oraz zmniejszenie ryzyka kontuzji.

Fizyczny stres związany z intensywnym treningiem, wykazywał związek zarówno z kontuzjami, jak i chorobami u młodych piłkarzy, koszykarzy, siatkarzy i tenisistów. Ponadto zwiększona ekspozycja została zidentyfikowana jako kluczowy czynnik ryzyka urazów u sportowców szkół średnich. Próg treningowy przekraczający 16 godzin tygodniowo został powiązany ze zwiększonym ryzykiem urazu.

Ryzyko urazu jest również większe u młodych sportowców uprawiających wysokospecjalistyczne dyscypliny sportowe. Stanowi to czynnik ryzyka urazu przeciążeniowego, niezależny od wieku, wzrostu, dojrzewania biologicznego i objętości treningowej. Zaleca się dostosowanie poziomu specjalizacji sportowej oraz objętości treningowej zarówno do poziomu dojrzałości fizycznej, jak i psychicznej sportowca. Trening powinien być ukierunkowany przede wszystkim na kompetencje techniczne i wiek treningowy każdego sportowca. Będzie to miało ogromne znaczenie dla zminimalizowania ryzyka kontuzji i maksymalizacji długoterminowego rozwoju sportowca.

Badania przesiewowe i monitorowanie

Zrozumienie czynników ryzyka opisanych w poprzedniej sekcji jest bardzo ważne. Jednakże, aby opracować profil ryzyka urazu, trenerzy powinni również korzystać z odpowiednich narzędzi oceny i monitorowania. W najnowszej literaturze zakwestionowano ważność wielu narzędzi przesiewowych. Wątpliwości te wynikają z ich zdolności do przewidywania osób, które są bardziej narażone na kontuzje. Jednakże dopóki cel jest jasny, badanie przesiewowe pozostaje użytecznym narzędziem.

Badania przesiewowe można było bezpiecznie stosować z następujących powodów:

  • Zbadaj podstawowe czynniki ryzyka, które mogą wykazywać związek z kontuzją,
  • Zidentyfikuj istniejące deficyty (np. niedobory ruchowe wynikające z wcześniejszego urazu lub programów treningowych o dużej objętości),
  • Dostarczenie podstawowych danych dotyczących osób zdrowych do wykorzystania odpowiednio podczas rehabilitacji i profilowania sportowców,
  • Ukierunkuj projekt programu w celu zidentyfikowania deficytów wydolności fizycznej i ruchowej, którym można zaradzić poprzez ukierunkowane szkolenie w zakresie minimalizacji ryzyka urazu.

Zmniejszenie ryzyka kontuzji

Aby zaprojektować program treningowy, który poprawia wydajność przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka kontuzji, należy zawsze przeprowadzić dokładną analizę potrzeb każdego sportowca. Jest ona istotna zarówno dla sportu, jak i dla danej osoby. Należy położyć nacisk na wiek biologiczny i kompetencje techniczne, a także dojrzałość fizyczną i psychiczną młodych sportowców. Włączenie przygotowania fizycznego jest niezbędne i może pomóc w zmniejszeniu urazów. Wyniki badań wskazują, że regularne uczestnictwo w różnych programach treningu oporowego, plyometrycznego oraz szybkościowego, są zalecane.  Trening powinien być bezpieczny, odpowiedni dla rozwoju, wykonywany odpowiednio technicznie i przyjemny.

PODSUMOWANIE

  • Zmniejszenie wskaźnika urazów u młodych sportowców w fazie rozwoju ma ogromne znaczenie. Ryzyko kontuzji jest wieloczynnikowe i zidentyfikowano szereg elementów, które trenerzy powinni wziąć pod uwagę podczas badania profilu ryzyka sportowca. Chociaż każdy składnik jest ważny, większy nacisk należy położyć na modyfikowalne czynniki ryzyka, przede wszystkim poprawę kontroli nerwowo-mięśniowej.
  • Dostępne dowody wskazują na wyraźną poprawę funkcji i zmniejszenie częstości urazów po zakończeniu programów treningu nerwowo-mięśniowego, które są multimodalne i obejmują trening oporowy i plyometrię.
  • Ukierunkowane interwencje koncentrujące się na rozwoju odpowiednich zdolności fizycznych, kontroli motorycznej i zidentyfikowanych deficytach należy wdrożyć przed okresem dojrzewania i kontynuować w dłuższej perspektywie jako część długoterminowego planu rozwoju sportowego.
  • Edukacja trenerów i sportowców ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia zgodności z każdym programem treningowym.

Bibliografia:

  • Adrim TA and Cheng TL. Overview of injuries in the young athlete. Sports Med 33: 75-81, 2003 .
  • Caine DJ, Daly RM, Jolly D, Hagel BE and Cochrane B. Risk factors for injury in
    young competitive female gymnasts.     Br J Sports Med 40: 89-94, 2006.
  • Caine D, Maffuli N and Caine C. Epidemiology of injury in child and adolescent
    sports : Injury rates, risk factors and prevention.     Clin Sports Med 27:19-50, 2008 .
  • Darrow CJ, Collins CL, Yard EE and Comstock R. Epidemiology of severe inju-
    ries among United States high school athletes: 2005-2007.     Am J Sports Med 37:
    1798-1805,2009.
  • Fernandez WG, Yard EE and Comstrock, D. Epidemiology of lower extremity inju- ries among U.S. high school athletes. Acad Emerg Med 14 : 641-645, 2007.
  • De Ste Croix MBA, Priestley A, Lloyd RS and Oliver JL. ACL injury risk in elite
    female youth soccer: changes in neuromuscular control of the knee following soccer
    specific fatigue.     Scand J Sci Med Sports 25: 531-538, 2015.
  • De Ste Croix MBA, Priestly A, Lloyd RS and Oliver JL. Age-related differences
    in functional hamstring/ quadriceps ratio following soccer exercise in female youth
    players: an injury risk factor.     Pediatr Exerc Sci 30: 376-382, 2018.
  • Emery CA, Meeuwisse WH and Hartmann SE. Evaluation of risk factors for injury in adolescent soccer. Implementation and validation of an injury surveillance system.
    Am JSportsMed 33:1882-1891, 2005.
  • Hurley MV. The effects of joint damage on muscle function, proprioception and rehabilitation . Man Ther 2 : 11-17, 1997.
  • Opar D, Timmins R, Dear N, Williams M and Shield A. The role of neuromus-
    cular inhibition in hamstring strain injury recurrence .     J Electromyogr Kinesiol 23:
    523-530, 2013.
  • Philippaerts RM, Vaeyens R, Janssens M, et al. The relationship between peak height velocity and physical performance in youth soccer players. J Sports Sci 24:
    221-230, 2006.
  • Rechel JA, Yard EE and Comstock RD. An epidemiologic comparison of high school sports injuries sustained in practice and competition. J Athl Train 43 : 197- 204, 2008.
  • Read PJ, Oliver JL, De Ste Croix MBA, Myer GD and Lloyd RS. The effects of maturation on measures of asymmetry during physical performance tests in elite male youth soccer players. Pediatr &ere Sci 30: 168-175, 2017.
  • Sugimoto D, Myer GD, Barber Foss KD and Hewett TE . Specific exercise effects of preventive neuromuscular training intervention on anterior cruciate ligament injury risk reduction in young females: meta-analysis and subgroup analysis Br J Sports Med 49:282-289,2015.
  • van der Sluis A, Elferink-Gemser MT, Coelho-e-Sliva MJ, Nijboer JA, Brink MS and Visscher C. Sports injuries aligned to peak height velocity in talented pubertal soccer players. Int J Sports Med 35: 351-355, 2014.