Zespół RED-S – co to jest?
Oficjalne stanowisko na temat zespołu RED-S wydał w 2014 roku Międzynarodowy Komitet Olimpijski. Zespół ten jest niejako szerszym spojrzeniem na opisywaną już kilkadziesiąt lata temu triadę sportsmenek. Famale Athlete Triad (triada sportsmenek) była definiowana jako współwystępowanie niskiej dostępności energii, zaburzeń cyklu menstruacyjnego i obniżonej gęstości mineralnej kości u zawodniczek. Po latach badań zauważono jednak, że zespół triady jest bardziej złożony i nie ogranicza się jedynie do trzech wymienionych wyżej zaburzeń. Zdecydowano się więc na wprowadzenie szerszego terminu jakim jest właśnie zespół RED-S, czyli „względny niedobór energii w sporcie”. Co równie istotne – potwierdzono, że problem ten nie ogranicza się jedynie do kobiet.
Niska dostępność energii – co to oznacza?
Aby dobrze zrozumie czym jest zespół RED-S na pewno trzeba wyjaśnić koncepcję samej dostępności energii. Energia dostępna jest to taka ilość energii, która zostaje dla Twojego organizmu po odjęciu kosztu energetycznego, związanego z podejmowanym wysiłkiem fizycznym (np. trening, mecz). Odpowiednia dostępność energii warunkuje zachowanie funkcji fizjologicznych i zmniejsza ryzyko występowania ewentualnych zaburzeń zdrowotnych. Jeśli dostępność energii jest zbyt niska powoduje to szereg konsekwencji zdrowotnych oraz sportowych.
Niska dostępność energii – przyczyny
Niska dostępność energii najczęściej wynika z połączenia niewystarczającego spożycia energii wraz z dietą oraz wysokiego kosztu energetycznego związanego z podejmowanym wysiłkiem fizycznym. W skrócie – trenujesz dużo i ciężko oraz jednocześnie zbyt mało energii dostarczasz wraz z dietą. Jako inne przyczyny niskiej dostępności energii wymienia się na przykład zaburzenia odżywiania, restrykcyjne diety, nieprawidłowe przeprowadzanie redukcji masy ciała.
Zespół RED-S – kogo dotyczy?
Pokutowało stwierdzenie, że problem niskiej dostępności energii to domena głównie kobiet. Obecnie wiemy już, że mężczyźni również jej doświadczają, aczkolwiek jest to zdecydowanie bardziej powszechny problem wśród zawodniczek. Według badań największe ryzyko niskiej dostępności energii, a przy tym zespołu RED-S mają zawodniczki i zawodnicy sportów z podziałem na kategorie wagowe, sportów estetycznych oraz wytrzymałościowych, choć oczywiście nie należy bagatelizować tego ryzyka wśród sportowców innych dyscyplin (w tym właśnie siatkówki).
Zespół RED-S – konsekwencje zdrowotne
RED-S powoduje szereg komplikacji zdrowotnych i jest związany z zaburzeniami funkcjonowania wielu układów. Na pewno należy tutaj wymienić:
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego – w tym bardzo częsty u zawodniczek zanik miesiączki; nieregularny cykl; problemy z zajściem w ciąże
- zaburzenia hormonalne – na przykład pogorszona funkcja tarczycy; spadek testosteronu u mężczyzn; wysoki kortyzol
- obniżoną odporność, częste infekcje
- zaburzenia metaboliczne – w tym spadek spoczynkowej przemiany materii
- problemy żołądkowo-jelitowe
- zaburzenia psychologiczne, obniżony nastrój, depresja
- problemy z gospodarką żelaza
- spadek gęstości mineralnej kości
- zaburzenia układu krążenia
Zespół RED-S – konsekwencje sportowe
Poza licznymi konsekwencjami zdrowotnymi oczywiście u sportowców z RED-S obserwuje się obniżenie potencjału sportowego. Niska dostępność energii wiąże się ze zmniejszoną wytrzymałością i siłą mięśniową, zwiększonym ryzykiem kontuzji oraz pogorszoną adaptacją treningową. Zawodniczki i zawodnicy mają obniżoną zdolność koncentracji, prawidłowej oceny sytuacji i słabszą koordynację. Dodatkowo często zauważyć można u nich spadek nastroju, rozdrażnienie, obojętność i skłonność do depresji.
Podsumowując niska dostępność energii w znaczącym stopniu wpływa na dyspozycję sportową siatkarzy i siatkarek. Pamiętajmy, że dobry sportowiec to przede wszystkim zdrowy sportowiec i każde problemy zdrowotne mają swoje przełożenie na jego formę. Dlatego tak istotne dla siatkarzy i siatkarek jest dostarczanie odpowiedniej ilości energii.
Bibliografia:
- Mountjoy M. i wsp. IOC consensus statement on relative energy deficiency in sport (RED-S): 2018 update.
