Szczytowy moment wzrostu (PHV – peak height velocity)
Dziś w artykule poruszamy temat dzieci i młodzieży, a dokładniej to dlaczego powinniśmy mieć pod kontrolą wzrost naszych młodych siatkarzy czy siatkarek. Szczytowy moment wzrostu (PHV) występuje u dziewczynek zazwyczaj w okolicach 12 roku życia, a u chłopców w okolicach 14 roku życia. Pomiary wzrostu są potrzebne dla monitoringu oraz identyfikacji stopnia dojrzałości naszych młodych atletów. Jest to istotne dla programowania treningów siatkówki, układania planów motorycznych, planowania zawodów czy zarządzania regeneracją naszych młodych siatkarzy/siatkarek.
Wiek chronologiczny (chronological age) mówi nam o dacie urodzenia danego dziecka. Różnice biologiczne mogą powodować, że dzieci w tej samej grupie wiekowej będą miały różnice nawet 5-6 letniego rozwoju biologicznego (1). Dlatego wiek rozwojowy (developmental age) jest obszarem, który mówi nam o stopniu fizycznych, umysłowych, poznawczych i emocjonalnych dojrzałości. Te dane już powinny dać informację trenerom, rodzicom, nauczycielom czy działaczom na temat konsekwencji związanych z brakiem uwzględnienia powyższych różnic rozwojowych w zarządzaniu procesem treningowym. W grafice poniżej prezentujemy różnice dojrzałości, które występują w tym samym roczniku.
Warto tutaj podkreślić, że wzrost nie jest tym samym co poziom dojrzałości. Wzrost odnosi się do ilościowych i mierzalnych zmian w organizmie, wzrostu, masy ciała czy % tkanki tłuszczowej. Dojrzewanie natomiast odnosi się do jakościowych zmian systemowych zarówno strukturalnych jaki i funkcjonalnych. Gdy jako sztab mamy tą wiedzę, a do tego dostrzegamy oraz prowadzimy pomiary, możemy zidentyfikować wczesny i późny rozwój młodego siatkarza czy siatkarki. Dlatego można powiedzieć, że jesteśmy o krok do przodu. Następnie naszą misją jest edukacja młodzieży w tym zakresie, aby miały one świadomość dotyczącą różnic osobniczych. Śledząc PHV oraz posiadając wiedzę na temat okresów wrażliwych dla motoryki, możemy poświęcić większą uwagę dla kształtowania w większym procencie specyficznych obszarów motorycznych.
Kinantropometria (pomiary wielkości człowieka, kształtu, proporcji, składu, dojrzewania i ogólnej funkcji) to różnicowanie ilościowe. Następnie poprzez długofalowy wykres możemy śledzić kiedy spodziewać się skoku wzrostu. Poniżej przedstawiamy grafikę, która bardzo dobrze to obrazuje.
W kontekście długofalowego rozwoju młodych atletów (Model LTAD) powinniśmy monitorować wzrost, w celu określenia zrywu wzrostu oraz szczytowej prędkości wzrostu dla danego sportowca. Pomoże nam to zindywidualizować programy szkoleniowe. Jeśli grupa podąża jednym planem treningowym, to śledząc PHV mamy informacje, kiedy danego młodego atletę zindywidualizować w stosunku zmiany proporcji obciążeń. Będzie to istotne dla unikania przeciążeń, np. ‘’kolano skoczka’’ czy przeciążeń odcinka lędźwiowego kręgosłupa. U dziewczynek po początku zrywu wzrostu można zaobserwować zwiększenie rozmiaru piersi, następnie zaczynają rosnąć włosy łonowe, aż dochodzimy do miesiączki, która pojawia się około rok po PHV. Szczytowy moment wzrostu u chłopców jest bardziej intensywny niż u dziewcząt i występuje około dwa lata później. Zryw wzrostu możemy obserwować dzięki powiększeniu jąder, penisa czy włosów łonowych. Warto zaznaczyć, że do czynienia ze szczytowym zwiększaniem siły mamy około rok po szczytowym momencie wzrostu u chłopców. Proces treningowy powinien uwzględniać te dane, w celu zaspokajania wymagań sportowców wczesno bądź późno dojrzewających (2).
Pomiary
Pomiary należy wykonywać zawsze w tym samym miejscu, na tym samym sprzęcie. Najlepiej jeśli możemy zrobić to w dwie osoby, jedna osoba dokonuje pomiaru, a druga zapisuje dane. Pomiar powinien być wykonany z dokładnością do 0,1cm, a sam test powinien być wykonany dwa razy, dla większej rzetelności (3). Powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na technikę dokonania pomiaru, aby głowa ustawiona była w zawsze w tej samej pozycji. Tak jak w zdjęciu poniżej.
Częstotliwość pomiarów powinna być wykonywana raz na kwartał (nie częściej aby atleci nie byli znudzeni oraz zdenerwowani tym, że nie rosną tak jak rówieśnicy lub tak jakby chcieli). Powinniśmy pilnować aby pomiar był wykonany tego samego dnia miesiąca, przed treningiem. Ważne aby rozpocząć dokonywanie pomiarów jak najszybciej się da, aby mieć wgląd w to czy siatkarze lub siatkarki są już po czy przed PHV. Do pomiarów powinniśmy uwzględnić trzy dane: pozycja stojąca, pozycja siedząca oraz rozpiętość ramion. Jeśli nie masz czasu i możesz wykonać tylko pomiar wzrostu stojąc, to i tak koniecznie to monitoruj. Tak jak na przykładowej grafice, można mieć wgląd w to czy mamy do czynienia w danym okresie życia z PHV.
Poniżej mamy trzy zdjęcia prezentujące wymienione wcześniej pomiary. Odejmując wysokość pozycji stojącej do siedzącej możemy sprawdzić długość kończyn dolnych.
Podsumowanie
1.Pomiary PHV są istotne dla monitoringu wczesno, średnio czy późno dojrzewających siatkarzy i siatkarek.
2.Początek zrywu PHV, szczytowy PHV oraz moment spowalniania wzrostu, dostarcza nam konkretnych informacji dla programowania treningowego.
3.Monitoring PHV pokazuje kiedy szczytowy moment wzrostu zaczyna zwalniać i kiedy można to wykorzystać w programowaniu, np. siły u chłopaków.
4.Poprzez wczesny monitoring jesteśmy w stanie określić, wczesne i późne dojrzewanie.
5.Poprzez monitoring wzrostu, a bardziej moment jego spowalniania po PHV jesteśmy w stanie określić kiedy u dziewczynki może wystąpić miesiączka (około rok po PHV).
6.Pomiary wzrostu czy rozpiętości ramion, powinny zostać mierzone co kwartał.
7.Programy powinny być oparte na monitoringu wieku rozwojowego.
8.Powinniśmy rozważyć programy dopasowane do wieku względnego np. osoby, które urodziły się w styczniu będą mieć wstępną przewagę na dziećmi urodzonymi w grudniu.
9.Jako trenerzy powinniśmy prowadzić ciągłą edukację dzieci i rodziców w powyższych obszarach.
10.Gdy zbieramy dane, a pracujemy z grupą np. tego samego wieku łatwo możemy przydzielić ich np. do trzech grup względem zmienności cech biologicznych i wieku rozwojowego.
Bibliografia:
- Borms, J. (1986). The child and exercise: An overview. Journal of Sport Sciences, 4, 3-20
- Ross, W.D., & Marfell-Jones, M.J. (1991). Kinanthropometry.In J.D. MacDougall, H.A. Wenger, & H.J. Green (Eds.), Physiological testing of the high performance athlete (2nd ed., pp. 223-308). Champaign, IL: Human Kinetics.
- Williams, C. (2009a). An overview of growth and development: Peak height velocity. In I. Balyi & C. Williams (Eds.), Coaching the young developing performer (pp. 6-16). Leeds, UK: Coachwise.
- Long term athlete development I. Balyi, R.Way, C.Higgs, 2013
