PŁASKOSTOPIE- CZY STANOWI PROBLEM W SIATKÓWCE?

Płaskostopie to częściowe obniżenie lub całkowity zanik podłużnego lub poprzecznego sklepienia stopy. Może być niewielkie, wówczas spłaszczenie stopy jest niemal niewidoczne lub bardziej rozwinięte, widoczne „gołym okiem”. Poza nienaturalnym kształtem stopy, płaskostopie niesie za sobą konsekwencje zdrowotne, ponieważ jest jedną z przyczyn niektórych zwyrodnień układu ruchu. Płaskostopie jest rodzajem deformacji stopy. Osoby, u których obecna jest tego rodzaju anomalia pierwotna, lub wtórna w architekturze stóp posiadają wyraźnie obniżone ich sklepienia lub całkowity ich zanik.

Stopa jest elementem statyczno-dynamicznym narządu ruchu, utrzymuje masę całego ciała oraz jest jego mechanizmem napędowym. Wysklepienie stopy pełni funkcję amortyzatora wstrząsów w trakcie poruszania się. Sprawność stopy zależy od prawidłowej budowy morfologicznej, a przede wszystkim od prawidłowego ukształtowania łuków podłużnych, poprzecznych oraz przedniej strefy podparcia [1].

To, że stopa ma kształt łukowaty widać po jej odcisku. Zostawia go pięta, zewnętrzna krawędź oraz poduszki śródstopia i palców. Stopa ma dwa łuki podłużne, boczny i przyśrodkowy, oraz jeden łuk poprzeczny, rozciągający się w poprzek stopy, a nie pokazany na poniższym rysunku. Ważniejszym i wyższym z łuków podłużnych jest łuk przyśrodkowy. Łuk jest tworzony przez kości piętową, skokową, łódkowatą, trzy kości klinowate  oraz pierwsze trzy kości śródstopia. Bardziej spłaszczony i niższy jest łuk boczny. Tworzony jest przez kości piętową i sześcienną oraz czwartą i piątą kość śródstopia. Trzeci łuk, łuk poprzeczny, ciągnie się w poprzek stopy i wsparty jest z obu stron na łukach podłużnych. Łuk poprzeczny tworzony jest przez kości śródstopia, kość sześcienną i trzy kości klinowate.

Prawidłowa długość i siła ścięgien gwarantuje mocne łuki stopy, co z kolei jest naturalnym amortyzatorem w trakcie biegania, a w siatkówce np. w trakcie lądowania. Elastyczne łuki podłużne i poprzeczny działają w trakcie przetaczania stopy jak amortyzatory. Płaskostopie oznacza mocno spłaszczony łuk podłużny przyśrodkowy oraz obniżenie sklepienia poprzecznego stopy, skutkiem czego stopa mocno przylega do podłoża i traci swoje właściwości amortyzacyjne, a kość skokowa opuszcza się głębiej pomiędzy kość łódkowatą i piętową.

JAKIE ZAGROŻENIA POJAWIAJĄ SIĘ U OSÓB Z PŁASKOSTOPIEM?

Mając świadomość tego jaką funkcję pełnią prawidłowo ukształtowane i pracujące stopy, łatwo jest przewidzieć konsekwencje braku amortyzacji na nasz organizm. W tej patologicznej sytuacji najbardziej cierpią stawy biorące udział w codziennym poruszaniu się, przez co wewnątrz nich dochodzi do większych naprężeń. Najbardziej odczuwalnymi konsekwencjami zaniedbania płaskostopia są bóle stóp i łydek, szczególnie przy dłuższym staniu lub chodzeniu. Płaskostopie prowadzi także do powstawania przewlekłych stanów zapalnych torebek i więzadeł stopy, a także do bólów kręgosłupa.

W przypadku występowania płaskostopia poprzecznego paluch ma tendencję do koślawości, a drugi palec staje się młotkowaty. Buty w przedniej ich części są rozpychane, a chodzenie z czasem sprawia ogromny ból. Dodatkowo, spłaszczona stopa naciska na naczynia krwionośne znajdujące się w jej podeszwowej części, utrudniając przez to prawidłowy przepływ krwi i limfy. Ponadto płaskostopie powoduje także ucisk na nerwy stopy, co objawia się bólem. Sklepienie odpowiada za utrzymanie sprężystości stopy. Jej spłaszczenie zmniejsza tę cechę, przez co na organizm i jego struktury wewnętrzne oddziałują większe drgania.

PRZEGLĄD  BADAŃ

Istnieją badania stóp osób uprawiających różne dyscypliny sportu, które dotyczą wpływu obciążeń i stażu treningowego na stan morfofunkcjonalny u zawodników. Natomiast brakuje doniesień naukowych na temat wpływu uprawianych dyscyplin sportowych na stan morfologiczny stóp dzieci i młodzieży. Wielu autorów uważa, że budowa stóp, ich deformacje i urazy wiążą się z określonymi dyscyplinami sportowymi. Przeciążenia kończyn dolnych w sporcie oraz urazy, które cyklicznie powtarzają się, prowadzą do niewydolności statyczno-dynamicznej stabilizatorów czynno-biernych stóp. Dlatego długodystansowe biegi wytrzymałościowe powodują u lekkoatletów stopniowe pojawianie się i utrwalanie płaskostopia. Podobne tendencje występują u narciarzy, hokeistów, szermierzy, ciężarowców, zapaśników, piłkarzy nożnych i tenisistów. Z kolei gimnastycy, tancerze, koszykarze oraz siatkarze mają dobrze wysklepione stopy. Wydaje się, że ćwiczenia skocznościowe i specyfika treningu w niektórych dyscyplinach sportowych sprzyjają budowie morfologicznej stóp.

W Krakowie w 2011 roku przeprowadzono badania (objęto 139 dzieci, w tym 76 dziewcząt i 63 chłopców), które miały na celu:

1. Ocena wysklepienia podłużnego, poprzecznego oraz przedniej strefy podparcia stóp dziewcząt i chłopców w wieku 12 lat trenujących piłkę siatkową.

2. Ocena częstości występowania płaskostopia podłużnego u badanych dzieci trenujących piłkę siatkową.

Wyniki wskazują, że płaskostopie nie jest deformacją powszechnie występującą w badanych grupach o czym świadczą niskie odsetki stóp płaskich w badanych grupach. Wydaje się, że trening siatkarski, zwłaszcza w przypadku dzieci w wieku rozwojowym, powinien zawierać elementy ćwiczeń korekcyjnych, które zapobiegałyby negatywnym skutkom przeciążeń stabilizatorów czynno- biernych stopy, pojawiających się w procesie treningowym. Ponadto należy podkreślić, aczkolwiek nie było to bezpośrednim przedmiotem badań, że wysklepienie podłużne (kąt Clarke’a) w obu bada- nych grupach odpowiada wysklepieniu stopy dorosłego człowieka, co może świadczyć o końcowym rozwoju tej cechy w wieku 12 lat. Można powiedzieć, że wysklepienie podłużne stopy osiąga znacznie wcześniej dojrzałość i wyprzedza pod tym względem inne cechy budowy ciała.

PŁASKOSTOPIE W SIATKÓWCE

Płaskostopie, znane również jako obniżony podłużny sklep, może wpływać na wydajność i komfort podczas gry w siatkówkę. Oto kilka ważnych aspektów i wskazówek dla siatkarzy z płaskostopiem:

  1. Ćwiczenia specyficzne pod siatkówkę, które mają poprawić tworzenie się łuku podłużnego przyśrodkowego stopy:

    https://www.youtube.com/watch?v=fR6VkTFO7zg

  2. Odpowiednie obuwie: Inwestowanie w wysokiej jakości buty siatkarskie, które zapewniają odpowiednie podparcie łuku stopy oraz amortyzację, może pomóc w zmniejszeniu dyskomfortu i zapewnić lepszą stabilność dla graczy z płaskostopiem. Szukaj butów specjalnie zaprojektowanych dla osób z płaskostopiem lub takich, które mają wymienne wkładki umożliwiające stosowanie indywidualnych wkładek ortopedycznych, jeśli to konieczne.
  3. Wkładki ortopedyczne: Rozważ stosowanie wkładek ortopedycznych w butach siatkarskich. Mogą one zapewnić dodatkowe podparcie i amortyzację, zmniejszając obciążenie płaskich stóp podczas gry.
  4. Ćwiczenia wzmacniające: Wykonywanie specjalnych ćwiczeń wzmacniających stopy i mięśni dolnej części kd. może pomóc w poprawie ogólnej stabilności i siły mięśniowej stopy. Ćwiczenia takie jak wspięcia na palce, skręty palców i rotacje stawu skokowego mogą być korzystne w budowaniu mięśni wokół łuków stopy.
  5. Rozciąganie: Regularne rozciąganie mięśni łydek, ścięgna Achillesa i rozcięgna podeszwowego może pomóc w zmniejszeniu napięcia i zachowaniu elastyczności. Wprowadź dynamiczne ćwiczenia rozgrzewkowe i statyczne rozciąganie do swojej rutyny przedmeczowej lub przedtreningowej, aby przygotować stopy na wymagania siatkówki.
  6. Odpoczynek i regeneracja: Słuchaj swojego ciała i zapewniaj sobie odpowiednią ilość czasu na odpoczynek i regenerację między intensywnymi treningami lub meczami. Pozwala to stopom i mięśniom na regenerację i zapobiega przeciążeniowym urazom lub nadmiernemu obciążeniu.
  7. Konsultacja z profesjonalistą: Jeśli odczuwasz znaczny dyskomfort lub płaskostopie powoduje uporczywe problemy, zaleca się skonsultowanie z profesjonalistą z dziedziny zdrowia, takim jak fizjoterapeuta, podiatra lub ortopeda. Mogą oni ocenić Twój konkretny stan i udzielić spersonalizowanych porad, takich jak zalecenie indywidualnych wkładek ortopedycznych lub przepisanie ćwiczeń dostosowanych do Twoich potrzeb.

 

Należy pamiętać, że każda osoba jest wyjątkowa i to co zadziała na jedną osobę, może nie działać dla innej. Ważne jest znalezienie kombinacji strategii, która najlepiej pasuje do Ciebie, uwzględniając Twój poziom komfortu i profesjonalne wsparcie.

MIĘŚNIE, WSPIERAJĄCE PRACE STÓP

W prawidłowo funkcjonującej stopie  łuk działa jako naturalny amortyzator, a jego obniżenie może prowadzić do różnych problemów. Istnieje wiele mięśni, które odgrywają rolę w utrzymaniu i wsparciu łuku stopy. Oto kilka głównych mięśni zaangażowanych w płaskostopie:

Mięśnie w naszych stopach mają ogromne znaczenie. To one zaraz obok licznych więzadeł, które są pasywnym elementem utrzymującym łuki stopy, są aktywnymi stabilizatorami. Mięśnie oddziaływujące na stopę możemy podzielić na dwie grupy:

  • Zewnętrzne – to właśnie one poruszają stopą, ale również mają swoją rolę w utrzymaniu poprawnego łuku stopy. Do nich zaliczają się: mięsień piszczelowy przedni i tylny oraz mięsień strzałkowy długi.
  • Wewnętrzne – czyli właściwy trzon stopy. Ich głównym celem istnienia, za to niezmiernie ważnym, jest stabilizacja łuków. Tak jak nasz core, czyli mięśnie głębokie brzucha stabilizują nasz kręgosłup, tak samo bez mięśni krótkich stopy lub ich niewydolności nasze łuki nie mają szans istnienia. Do tych mięśni zaliczamy na przykład mięsień odwodziciel krótki palucha oraz zginacz krótki palucha. Mięsień zginacz krótki palucha oraz mięsień odwodziciel krótki palucha, stanowią dwa mięśnie krótkie stopy biorące udział w aktywnym utrzymywaniu łuków stopy.

Ważne jest, aby zrozumieć, że płaskostopie może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak słabe mięśnie, problemy strukturalne lub urazy. Dlatego indywidualne potrzeby treningowe mogą się różnić w zależności od przyczyny płaskostopia i indywidualnych cech anatomicznych.

ĆWICZENIA NA PŁASKOSTOPIE

Wzmacnianie odpowiednich mięśni może pomóc w łagodzeniu objawów płaskostopia i poprawie funkcjonowania stopy. Oto kilka mięśni, które warto wzmacniać:

  1. Mięśnie łuku stopy: Wzmacnianie mięśni, które utrzymują łuk podłużny stopy, jest kluczowe. Możesz to osiągnąć przez wykonywanie ćwiczeń takich jak:
  2. Mięśnie podudzia: Wzmacnianie mięśni łydki może pomóc w utrzymaniu stabilności stopy. Oto kilka przykładów ćwiczeń:
    • Wspięcia na palce stojąc: Stan na krawędzi schodów lub na płaskiej powierzchni. Podnoś się na palcach jak najwyżej, a następnie opuść się powoli. Powtórz 10-15 razy.
    • Wspięcia na palce siedząc: Usiądź na krześle, podnosi się na palcach jak najwyżej, a następnie opuść się powoli. Powtórz 10-15 razy.
  3. Mięśnie międzykostne: Wzmacnianie mięśni międzykostnych, które stabilizują stopy, może pomóc w poprawie płaskostopia. Możesz to zrobić za pomocą ćwiczeń, takich jak:
    • Wewnętrzne unoszenie stopy: Usiądź na krześle, a stopy trzymaj na podłodze. Spróbuj unieść paluch od podłoża, jednocześnie utrzymując pozostałe palce na podłodze. Powtórz 10-15 razy, a następnie przejdź do drugiej stopy.
    • Wewnętrzne unoszenie stopy: Usiądź na krześle, a stopy trzymaj na podłodze. Unieś stopę i spróbuj unieść 4 palce oprócz palucha od podłoża. Powtórz 10-15 razy, a następnie przejdź do drugiej stopy.
    • Rozszerzanie i skracanie palców: Praca odwodzicielami i przywodzicielami palców siedząc przy ścianie. Usiądź przy ścianie, wyprostuj nogi i przejdź do powyższej pracy.
  4. Mięśnie piszczelowe: Wzmacnianie mięśni piszczelowych może wspomóc utrzymanie łuku stopy. Oto jedno z przykładów ćwiczeń:
    • Unoszenie ciężarków na końcu stopy: Usiądź na krześle i umieść obciążenie (np. sztangielki) na górze stopy. Unieś stopę jak najwyżej i przytrzymaj przez kilka sekund, a następnie opuść powoli. Powtórz 10-15
    • Praca przy ścianie: Oprzyj się plecami o ścianę, stań na piętach i zginaj podeszwowo oraz grzbietowa stopę.

PODSUMOWANIE

Decyzja o leczeniu płaskostopia w sporcie zależy od kilku czynników, takich jak nasilenie objawów, dyskomfort, ograniczenia w wykonywaniu czynności sportowych i cel treningowy. Oto kilka czynników, które należy wziąć pod uwagę:

 

  1. Dyskomfort i ból.  Jeśli płaskostopie powoduje znaczny dyskomfort lub ból podczas treningu, może to negatywnie wpływać na możliwości treningowe siatkarza i osiągnięcie optymalnych wyników.

  2. Narażenie na kontuzje. Płaskostopie może zwiększać ryzyko wystąpienia pewnych kontuzji, takich jak urazy stawu skokowego, kończyn dolnych czy złamania. Siatkówka wiąże się z intensywnym obciążeniem stóp i stawów skokowych, szczególnie w trakcie lądowania, dlaczego warto rozważyć leczenie płaskostopia w celu zmniejszenia ryzyka kontuzji.

  3. Poprawa wydajności. Dyscyplina jaką jest siatkówka wymaga dużej stabilności stopy i stawów skokowych, dlatego obecność płaskostopia może wpływać na obniżenie wydajności, a przy tym osiągnięcie pełnego potencjału będzie utrudnione.

  4. Indywidualne czynniki. Każdy przypadek płaskostopia jest inny, a indywidualne czynniki, takie jak wiek, stopień płaskostopia, poziom aktywności sportowej, historia urazów i dyskomfortu, będą miały wpływ na decyzję o leczeniu tej przypadłości.

 

 

BIBLIOGRAFIA:

  1. Lizis P. Kształtowanie się wysklepienia łuku podłużnego stopy i problemy korekcji pła- skostopia u dzieci i młodzieży w wieku rozwojowym. / Lizis P. // Podręczniki i Skrypty. – Kraków : AWF, 2000. – Nr. 10, cz. 7. – S. 51-55
  2. Niedźwiedzki T, Kubicz-Czachurska M. Urazy stopy i ich leczenie. Złamania kości stopy. Rehab Med 2003;7(4):9.
  3. Přidalowá M, Vorálkowa D, Elfmark M, Janura M. The evaluation of morphology and foot function. Acta Univ Palacki Olomuc Gymnica 2004;34(1):49-56.
  4. Ignasiak Z, Trojanowski I, Jasiński R. Zalewski A. Wartości liczbowe kąta Clarke’a stopy dziecięcej na podstawie badań ciągłych. W: Ignasiak Z, A Janusz A. (red.). Rozwój spraw- ności oraz wydolności fizycznej w aspekcie morfologicznego zaawansowania i dojrzałości biologicznej dzieci i młodzieży. AWF Wrocław 1992;57-64.
  5. Knapik H. Próba uściślenia wartości granicznej kąta Clarke’a dla stóp płaskich u osób dorosłych. Przegl Tech Ortop Rehab 1983;31(3-4):61-74
  6. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.456.7711&rep=rep1&type=pdf